Darmowy fragment publikacji:
TRADYCYJNA
MEDYCYNA
CHIŃSKA
NA CO DZIEŃ
prof. TCM Univ. Yunnan Li Wu
TRADYCYJNA
MEDYCYNA
CHIŃSKA
NA CO DZIEŃ
• PIĘĆ PRZEMIAN
• TAI CHI
• AKUPRESURA
NAJSKUTECZNIEJSZE TECHNIKI
NA ZDROWIE I DŁUGOWIECZNOŚĆ
Redakcja: Ewelina Kuryłowicz
Skład: Robert Kempisty
Projekt okładki: Robert Kempisty
Tłumaczenie: Małgorzata Rzepka
Wydanie I
BIAŁYSTOK 2020
ISBN 978-83-8168-420-0
Tytuł oryginału: TCM für jeden Tag – Entspannt und gesund durch die Woche
Copyright © Mankau Verlag GmbH, Murnau: Prof. TCM (Univ. Yunnan) Li Wu,
2013. 2017 Original Title: TCM für jeden Tag – Entspannt und gesund durch die Woche
Illustrations by Sascha Wuillemet and Thomas Pelletier
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Vital, Białystok 2018
All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich.
Książka ta zawiera porady i informacje odnoszące się do opieki zdrowotnej. Nie powinny one
jednak zastępować porady lekarza ani dietetyka. Jeśli podejrzewasz u siebie problemy zdrowotne
lub wiesz o nich, powinieneś skonsultować się z lekarzem, zanim rozpoczniesz jakikolwiek program
poprawy zdrowia czy leczenia. Dołożono wszelkich starań, aby informacje zaprezentowane w tej
książce były rzetelne i aktualne podczas daty jej publikacji. Wydawca ani autor nie ponoszą żadnej
odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki dla zdrowia, mogące wystąpić w wyniku stosowania
zaprezentowanych w książce metod.
15-762 Białystok
ul. Antoniuk Fabr. 55/24
85 662 92 67 – redakcja
85 654 78 06 – sekretariat
85 653 13 03 – dział handlowy – hurt
85 654 78 35 – www.vitalni24.pl – detal
strona wydawnictwa: www.wydawnictwovital.pl
Więcej informacji znajdziesz na portalu www.odzywianie24.pl
PRINTED IN POLAND
Spis treści
Przedmowa ............................................................................................................................ 7
Podstawy TMC .................................................................................................................... 9
Leczenie całościowe .......................................................................................................... 9
Pochodzenie ..................................................................................................................... 10
Równowaga sił yin i yang ........................................................................................ 12
Teoria pięciu przemian oraz nauka o pięciu elementach ............... 15
Życiowa energia qi ........................................................................................................ 19
System meridianów ..................................................................................................... 21
Czynniki chorobotwórcze w TMC .................................................................. 23
Diagnostyka ...................................................................................................................... 26
Tradycyjne chińskie środki uzdrawiające
i metody leczenia .................................................................................................... 27
Chińskie środki lecznicze: przepisy, zioła
i rośliny uzdrawiające ............................................................................................ 27
Chińskie herbaty ziołowe ....................................................................................... 42
Odżywianie zgodnie z pięcioma elementami ......................................... 46
Akupunktura, akupresura i masaże lecznicze ......................................... 50
Oddech i ruch: qigong i tai chi ........................................................................... 71
Medytacje i ćwiczenia rozluźniające .............................................................. 77
TMC na każdy dzień: dzienny program dla zdrowia
i dobrego samopoczucia ................................................................................... 79
Dzień 1. Dla zdrowego układu oddechowego ......................................... 81
Dzień 2. Dla wyostrzenia narządów zmysłów ......................................... 91
Dzień 3. Wzmocnienie serca i układu krążenia ....................................... 99
Dzień 4. Dla zdrowego układu trawiennego
i moczowo-płciowego ............................................................................................109
Dzień 5. Dla sprawnego aparatu ruchowego ...........................................121
Dzień 6. Dla pięknej skóry .......................................................................................133
Dzień 7. Dla zrównoważonego i zdrowego układu
nerwowego .....................................................................................................................143
Indeks źródeł .............................................................................................................................157
Przedmowa
Ten, kogo trapią różnego rodzaju dolegliwości, może wybierać
między różnorodnymi formami terapii. Oprócz medycyny kon-
wencjonalnej w ostatnich dziesięcioleciach ugruntowało się także
wiele alternatywnych metod terapii. Tradycyjna Medycyna Chiń-
ska (TMC) jest jedną z najbardziej znaczących z nich i pomogła
już wielu ludziom – zarówno przy niewielkich codziennych do-
legliwościach, jak i przy poważniejszych chorobach, takich jak
migreny, bóle pleców czy przewlekłe choroby bólowe.
W czasie gdy choroby uwarunkowane stresem stają się coraz
bardziej powszechne, wiele osób przykłada dużą wagę do metod
leczenia, które z jednej strony mają mało skutków ubocznych,
a z drugiej – są sprawdzone. TMC ma ponad 2500-letnią historię.
Nadal jest dokumentowana i jeszcze obecnie nauczana na chiń-
skich akademiach medycznych.
Jednym z głównych powodów, dla których TMC jest tak po-
pularna na Zachodzie, jest to, że postrzega ona człowieka cało-
ściowo i nie rozgranicza między ciałem, umysłem oraz duszą.
Poszczególne metody TMC – chińskie zioła, akupresura, aku-
punktura, tai chi czy qigong - z jednej strony mają na celu zła-
godzenie określonych dolegliwości fizycznych, a z drugiej strony
harmonizację całego organizmu.
7
8
Wewnętrzna harmonia to wyrażenie, którego nie może zabrak-
nąć podczas rozmowy o TMC. Zdrowie fizyczne i duchowe stoi
w Chinach po dwóch stronach znaku równości. Podobnie jak we
wszystkich zjawiskach w naturze, także w ludzkim organizmie
chińska medycyna widzi działanie przeciwstawnych sobie sił,
które dążą do harmonii i powinny zostać odpowiednio zbilanso-
wane. Twarde i miękkie, silne i słabe – te przeciwieństwa noszą
nazwę yin i yang i to właśnie one muszą zostać zharmonizowane.
Bowiem tylko zrównoważony człowiek, w którym życiowa ener-
gia qi płynie bez przeszkód, jest zdrowy.
Niniejsza książka chce towarzyszyć ci przez cały tydzień z me-
dycyną chińską. Oprócz podstaw tej medycyny oraz najważniej-
szych środków i metod leczniczych znajdziesz tutaj także siedem
dziennych programów z wieloma praktycznymi uwagami oraz
dokładnymi wskazówkami, dzięki którym delikatnie oraz bez
skutków ubocznych wzmocnisz swój organizm i wprowadzisz go
w stan równowagi.
Monachium, maj 2013
prof. TMC (Uniwersytet Yunnan) Li Wu
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
Leczenie całościowe
Czy często masz problemy z zasypianiem? Cierpisz na dolegliwości
żołądkowe lub odczuwasz napięcie karku? Tego typu dolegliwo-
ści związane z coraz większym stresem są od kilku dziesięcioleci
coraz bardziej powszechne w krajach zachodnich. A kiedy doty-
czą one wielu osób, często przyjmuje się, że są to typowe choroby
cywilizacyjne.
W przypadku tego typu dolegliwości medycyna chińska czę-
sto może być bardziej pomocna niż medycyna konwencjonalna.
Tym wszystkim, którzy nie chcą godzić się na cierpienie, TMC
oferuje zaskakującą różnorodność metod terapeutycznych.
Niniejsza książka stanowi wprowadzenie do metod TMC. Opi-
suje ich podstawy, wyjaśnia, dlaczego metody medycyny chiń-
skiej mogą być pomocne przy tak wielu dolegliwościach oraz
oferuje programy ćwiczeń i metody lecznicze na cały tydzień.
Chcemy ci pokazać, w jaki sposób możesz zrobić coś dobrego
dla swojego ciała przy małym nakładzie czasu.
Wiele osób zwraca się w stronę TMC, ponieważ jako medycyna
całościowa nie zna ona podziału na ciało, umysł i duszę i w związku
9
10
z tym postrzega i leczy człowieka jako całość. Ta akceptacja jej
zasad oraz skuteczność poszczególnych metod leczenia pokazują
wyraźnie: metody takie jak akupunktura, akupresura i inne for-
my masażu, określone zasady odżywiania, ćwiczenia oddechowe
qigong i uzdrawiająca gimnastyka tai chi sprawiają, że TMC staje
się skutecznym systemem, w którym ważną rolę grają profilaktyka
oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia.
Inaczej niż na Zachodzie, w Chinach pod pojęciem zdrowia rozu-
mie się nie tyle brak chorób, co określony styl życia, który polega
na uważnym i odpowiedzialnym obchodzeniu się z samym sobą.
W medycynie chińskiej chodzi więc przede wszystkim o zapo-
bieganie chorobom, a nie ich zwalczanie.
Idealne jest także połączenie medycyny zachodniej z wiedzą
chińską. Terapia TMC może mieć działanie łagodzące i regene-
rujące na przykład po operacji lub podczas leczenia farmakolo-
gicznego. Udowodniono, że metodami TMC można skutecznie
leczyć wiele różnych dolegliwości. Dlatego też wiele kas chorych
przejmuje na przykład koszty akupunktury w ramach leczenia
bólu. W takich przypadkach, oprócz stosowania samodzielnego
leczenia, warto oczywiście skonsultować się z lekarzem.
Pochodzenie
Każda medycyna jest jednocześnie odzwierciedleniem społe-
czeństwa i kultury kraju, w którym powstała. Również chińska
medycyna jest ściśle związana z kulturowym kontekstem Chin
i powstała w oparciu o filozofię związku między przeciwień-
stwami oraz całościowego myślenia. Mistycyzm oraz widocz-
na rzeczywistość nie są postrzegane jako przeciwieństwa, lecz
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
11
zlewają się w jeden wspólny system. Dlatego też medycyna chiń-
ska przykłada ogromną wagę do związku choroby z naturalnym
i społecznym otoczeniem pacjenta.
To całościowe spojrzenie na człowieka jest jedną z najważniej-
szych podstaw TMC. Ciało, umysł i dusza stanowią jedność i są
oznakami uniwersalnej energii życiowej qi.
Według zasad TMC choroby nie są postrzegane jako dolegli-
wości poszczególnych narządów, ale jako zaburzenia całego orga-
nizmu. Ścisły związek z tym ma teoria meridianów, czyli ścieżek,
które łączą ze sobą poszczególne narządy, a także wnętrze oraz
powierzchnię ciała i którymi płynie energia życiowa qi. Jak prze-
konamy się później, odgrywają one ważną rolę przede wszystkim
w akupunkturze, masażach leczniczych oraz w ziołolecznictwie.
Całościowe spojrzenie na człowieka oznacza także, że nigdy nie
jest on postrzegany w oderwaniu od otoczenia, w którym żyje.
W filozofii taoizmu, na której opiera się także TMC, człowiek jest
częścią wypełnionego energią wszechświata, naszej planety oraz
otaczającej nas natury.
W tym spojrzeniu na świat wszystko jest zależne od siebie na-
wzajem i jest ze sobą powiązane. Lekarz TMC zawsze bierze pod
uwagę zależności między psychicznymi i fizycznymi objawami
a czynnikami środowiskowymi i próbuje na tej podstawie określić
możliwe dysharmonie.
Podstawa teoretyczna, na której opiera się TMC, pochodzi
z drugiego wieku przed naszą erą. Już wtedy chińscy uczeni
opracowali podstawy teoretyczne, takie jak yin i yang, teorię
pięciu przemian oraz teorię meridianów.
12
Tło chińskiej medycyny
• Ciało, umysł i dusza stanowią jedność.
• Za zdrowie odpowiedzialny jest harmonijny przepływ energii
w organizmie. Jeśli jest on zaburzony lub zablokowany, poja-
wia się choroba.
• Każda energia powinna być zrównoważona między dwoma
biegunami. Jeśli energii życiowej qi jest zbyt mało lub zbyt
dużo, zaczyna chorować określona część ciała, a choroba
przenosi się na cały organizm przez system meridianów.
Równowaga sił yin i yang
Jednym z kluczowych konceptów TMC jest przeciwieństwo yin
i yang. Pojawia się on po raz pierwszy w jedenastowiecznym
dokumencie i opiera się na obserwacji natury, w której wszystko
podlega dynamicznym zmianom oraz współpracy między prze-
ciwstawnymi elementami; yin i yang symbolicznie reprezentu-
ją ten uniwersalny proces stale zmieniającej się rzeczywistości.
Obie strony są nierozłącznie ze sobą związane i dopełniają się
wzajemnie: gdy odchodzi ciemność, na jej miejsce przychodzi
światło, aby następnie ponownie ustąpić miejsce ciemności. Bez
nocy nie byłoby dnia, bez lata nie byłoby zimy, spokoju nie by-
łoby bez aktywności, a bez światła – ciemności.
Ta biegunowość określa nasze życie, bowiem również w ludz-
kim organizmie przebiegają te cykliczne procesy. Wszystkie funk-
cje naszego organizmu mają w sobie pierwiastek yin i yang: po
wysiłku dążymy do odpoczynku, po napięciu – do rozluźnienia,
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
13
przy zimnie – do gorąca, podczas głodu – do sytości itd. W przy-
padku nadmiaru jednego aspektu system zostaje wytrącony
z równowagi i dochodzi do osłabienia yin lub yang, co prowadzi
do pojawienia się określonych dolegliwości. Zgodnie z tą logiką
choroba zawsze wynika z braku równowagi między yin i yang.
Podczas analizy tych dwóch biegunów można zauważyć, że
yin i yang wprawdzie są przeciwieństwami, ale też potrzebują
siebie wzajemnie. Chodzi więc o to, aby uzyskać harmonijną
równowagę obu tych aspektów, ponieważ każda pojedyncza nie-
zrównoważona siła może wyrządzić szkody (zdrowotne).
Obiektywna zależność między yin i yang przedstawiona jest
na poniższej grafice:
W TMC do koncepcji yin i yang włączane są także części ludz-
kiego ciała. Przednia część naszego ciała odpowiada yin, a tylna
– yang; nasza górna połowa ciała to bardziej yin niż yang. Strona
lewa uchodzi za yin, a prawa – za yang, chrząstki i ścięgna to yang,
a skóra i kości – yin.
Narządy yin są stabilne, zbudowane z masywnej tkanki i za-
wierają energię. Są odpowiedzialne za tworzenie, przetwarzanie,
regulowanie, magazynowanie i kontrolowanie. Narządy yang to
z kolei narządy puste (jamiste), które odbierają, transportują,
14
rozdzielają i oddają energię, która jest nam dostarczana na przy-
kład przez codzienne odżywianie.
Celem leczenia TMC jest uzyskanie równowagi między aspek-
tami yin i yang w organizmie.
Odpowiedniki yin i yang
Yin
żeński
prawo
ciemny
przyjmujący
zastygający
cichy
ziemia
księżyc
zimno
noc
woda
wilgoć
jesień
zima
ruch w dół
pasywny
depresyjny
pustka
deszcz
Yang
męski
lewo
jasny
oddający
silnie przemieniający
głośny
niebo
słońce
ciepło
dzień
ogień
suchość
wiosna
lato
ruch w górę
aktywny
wesoły
obfitość
wiatr
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
15
starość
śmierć
Części ciała yin
dolna część ciała
przednia część ciała
prawa strona ciała
młodość
wzrost
Części ciała yang
górna część ciała
tylna część ciała
lewa strona ciała
wewnętrzna część ciała
zewnętrzna część ciała
jamy ciała
narządy pełne
skóra i kości
część zewnętrzna
narządy puste (jamiste)
ścięgna i chrząstki
Teoria pięciu przemian
oraz nauka o pięciu elementach
Początki teorii yin i yang sięgają chińskiej starożytności, lecz na
pierwsze ślady teorii pięciu przemian można natknąć się już w do-
kumentach z IV wieku przed naszą erą. Według tej teorii wszystkie
zjawiska są przyporządkowane pięciu stadiom (procesom) rozwo-
ju. Zgodnie z chińską ideą cyfra pięć jest cyfrą życia. Składa się
z ona z cyfry dwa, która jest cyfrą ziemi (yin) oraz z cyfry trzy
będącej cyfrą nieba (yang). Pięć przemian znajduje ich odpowied-
niki w następujących elementach: drewnie, ogniu, ziemi, metalu
i wodzie.
Teoria pięciu przemian oraz pięciu elementów służy w nauce
chińskiej do opisywania przemijających procesów i naturalnego
rozwoju, a także na przykład do opisu pór roku: drewno odpowia-
da wiośnie, ogień – lecie, ziemia – późnym lecie, metal – jesieni,
16
a woda – zimie. Za pomocą tych elementów można opisywać
także fazy ludzkiego życia, od narodzin i dzieciństwa przez młodą
dorosłość, wiek średni i starzenie się aż do śmierci.
Tak samo jak w przypadku systemu yin-yang, również pięciu
przemianom przyporządkowane są niezliczone zjawiska związa-
ne z człowiekiem, takie jak funkcje organizmu, emocje i zacho-
wania psychiczne, co przedstawiono w poniższej tabeli. Każdemu
elementowi przyporządkowane są konkretne cechy: drewno jest
rosnące, zakorzenione i ruchome, ogień suchy, unoszący się i ru-
chomy, ziemia produktywna, rosnąca i płodna, metal – tnący,
twardy i przewodzący, a woda mokra, chłodna, spadająca, pły-
nąca i uległa.
Te pięć elementów może być między sobą w różnych stosun-
kach; mogą się one wzajemnie rozszerzać, zwalczać i kontro-
lować. Kiedy nawzajem się dopełniają i kontrolują, człowiek
pozostaje zdrowy. Kiedy jednak mają na siebie negatywny
wpływ, dochodzi do zaburzeń fizycznych i psychicznych. Ilu-
struje to poniższy przykład: jeśli przez dłuższy czas występuje
niedobór takich aspektów jak spokój i refleksja (a my żyjemy tyl-
ko w drewnie i ogniu), ten brak równowagi między elementami
może nieść za sobą zdrowotne konsekwencje, takie jak wypale-
nie. Prawie nikt nie jest idealnie zrównoważony z natury. Ozna-
cza to, że poszczególne elementy u każdego mogą być w innym
stopniu ukształtowane.
Jako że pięć przemian oraz koncepcja cyklu życiowego są klu-
czowymi konceptem TMC, chcemy nieco bardziej szczegółowo
opisać poszczególne elementy.
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
17
y
n
o
s
ł
y
ł
i
n
g
z
i
k
r
e
n
z
r
e
h
c
ę
p
y
z
s
u
i
c
ś
o
k
h
c
a
r
t
s
k
ę
j
ć
ś
o
r
a
t
s
y
r
t
s
o
ł
y
a
z
c
e
j
z
ł
o
c
u
p
ł
e
b
u
r
g
o
t
i
l
e
j
s
o
n
a
r
ó
k
s
a
k
s
o
r
t
z
c
a
p
ł
i
n
d
e
r
ś
k
e
w
i
ć
ś
o
w
i
l
i
k
n
w
ć
ś
o
r
d
ą
m
i
i
e
n
e
m
u
s
i
e
c
u
z
c
o
p
u
k
z
ą
w
o
b
o
i
i
e
n
d
u
o
p
o
p
ł
k
e
d
o
r
ś
ć
ś
o
n
t
o
g
l
i
w
-
o
t
ł
ó
ż
y
w
o
z
c
ń
a
r
a
m
o
p
i
k
d
o
s
ł
y
c
ą
n
h
c
a
p
a
n
o
i
z
d
e
ś
l
k
e
d
ą
o
ż
ł
a
t
s
u
i
e
n
ś
ę
m
i
a
i
l
o
h
c
n
a
e
m
l
w
e
p
ś
i
ł
ć
ś
o
s
o
r
o
d
a
d
o
m
ł
ć
ś
o
a
w
ł
r
t
y
w
i
e
c
u
z
c
ó
p
s
w
ł
i
e
n
d
u
o
p
ł
i
e
n
d
u
o
p
ł
ł
a
p
u
y
n
o
w
r
e
z
c
i
k
z
r
o
g
y
n
o
a
p
s
l
e
c
r
e
s
ł
a
n
d
o
h
c
,
a
n
t
o
g
l
i
w
j
a
c
ą
a
d
a
p
s
a
c
ą
n
y
p
ł
ł
a
g
e
u
l
a
m
i
z
r
ó
z
c
e
w
i
c
o
n
ó
p
ł
o
n
m
i
z
y
n
r
a
z
c
,
i
k
s
e
b
e
n
i
i
i
ł
e
n
d
u
o
p
o
p
e
n
ź
ó
p
d
ó
h
c
a
z
ć
ś
o
h
c
u
s
ł
y
a
b
i
a
d
o
W
l
a
t
e
M
i
a
m
e
i
Z
ń
e
i
g
O
o
n
w
e
r
D
y
c
ą
n
t
y
d
r
a
w
t
y
c
ą
z
d
o
w
e
z
r
p
a
n
w
y
t
k
u
d
o
r
p
a
c
ą
n
s
o
r
a
n
d
o
p
ł
y
h
c
u
s
i
ę
s
y
c
ą
z
s
o
n
u
y
m
o
h
c
u
r
y
c
ą
n
s
o
r
i
y
n
o
n
e
z
r
o
k
a
z
y
m
o
h
c
u
r
ń
e
s
e
i
j
o
t
a
l
e
n
ź
ó
p
o
t
a
l
a
n
s
o
w
i
k
y
z
ę
j
i
e
n
ś
o
n
o
w
r
k
a
n
y
z
c
a
n
i
ć
ś
o
d
a
r
h
c
e
m
ś
i
i
e
n
a
t
s
a
r
o
d
ć
ś
o
n
w
y
s
u
p
m
l
i
y
z
c
o
a
n
g
ę
c
ś
i
ć
ś
o
ł
z
k
y
z
r
k
o
w
t
s
ń
c
e
i
z
d
i
ć
ś
o
z
c
r
ó
w
t
i
e
k
n
e
c
o
t
i
l
i
e
j
i
ł
y
w
o
c
ó
ż
k
e
z
c
e
r
o
w
ć
ś
o
n
s
a
j
j
a
c
a
z
i
l
a
e
r
o
m
a
s
b
u
l
i
k
s
e
b
e
n
i
i
y
n
o
e
i
z
l
y
n
ś
a
w
k
i
y
c
ą
p
y
z
c
z
s
a
b
o
r
t
ą
w
i
ł
e
n
d
u
o
p
d
e
z
r
p
d
ó
h
c
s
w
r
t
a
w
i
i
a
t
a
w
ś
k
e
n
u
r
e
i
K
a
k
s
i
w
a
j
Z
e
n
z
r
t
ę
n
w
e
z
y
h
c
e
C
u
k
o
r
a
r
o
P
i
a
n
d
a
r
o
P
r
o
l
o
K
k
a
m
S
h
c
a
p
a
Z
g
n
a
z
d
ą
z
r
a
N
u
f
d
ą
z
r
a
N
u
ł
s
y
m
z
d
ą
z
r
a
N
a
ł
a
i
c
ć
ś
ę
z
C
a
j
c
o
m
E
k
ę
i
w
ź
D
a
i
c
y
ż
s
e
r
k
O
u
r
e
t
k
a
r
a
h
c
a
h
c
e
C
e
i
n
e
z
c
a
n
Z
e
w
o
h
c
u
d
18
Element: drewno (wiosna)
W życiu człowieka odpowiada on dzieciństwu i stoi za dynami-
ką, elastycznością, ruchem i czymś, co na nowo się rozwija, co
chce uwolnić się na zewnątrz. Osoba typu drewno wyróżnia się
chęcią do działania, asertywnością i skłonnością do samoreali-
zacji. Jest żądna przygód i pod każdym względem aktywna oraz
młodzieżowa.
Element: ogień (lato)
Stoi za nim upał oraz kierunek południowy; w ludzkim życiu
odpowiada okresowi młodej dorosłości: młody człowiek jest
w punkcie kulminacyjnym swojej sprawności, niektóre poten-
cjały z elementu drewna są już zrealizowane. Dostępna jest jesz-
cze wystarczająca ilość siły, aby wprawiać rzeczy w ruch. Osoba
typu ogień to człowiek, który patrzy w przyszłość. Jest otwarty
i towarzyski, aktywny i ekstrawertyczny. Uwielbia spędzać czas
z najbliższymi.
Element: ziemia (późne lato)
Ten element idzie w parze z karmieniem, dojrzałością oraz zbio-
rem plonów, również w życiu człowieka. W tym znaczeniu chodzi
tutaj o osiągnięcia, dzieci i wnuki oraz o duchową dojrzałość i mą-
drość. Osoba typu ziemia jest spokojna, lojalna i jasna w swoich
wypowiedziach i myśleniu. Celem takiej osoby jest osiągnięcie
harmonii. Dąży ona do spokoju i stateczności.
Element: metal (jesień)
Ten element jest czasem pożegnania z dążącą na zewnątrz ener-
gią oraz czasem skupienia się na wnętrzu. W cyklu ludzkiego
życia odpowiada on starości. Funkcje organizmu powoli słabną,
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
19
człowiek staje się mniej aktywny i żyje bogactwem wspomnień.
Osoba typu metal jest nastawiona na cel, skrupulatna i tworzy
swego rodzaju struktury. Osoby, u których metal jest bardzo wy-
raźny, potrafią bardzo dobrze rozróżniać, co powinny przyjąć,
a co oddać. Wiedzą, czego się trzymać, a czego należy się pozbyć.
Element: woda (zima)
Ten element ma związek z naszym pochodzeniem; w naszym cy-
klu życiowym odpowiada on narodzinom i śmierci.
Wycofanie i wewnętrzne skupienie, które są charakterystyczne
dla metalu, w wodzie są jeszcze bardziej wyraziste. Osoba typu
woda jest spokojna, zrównoważona i pogodna. Woda odpowiada
mądrości życiowej, która może osiągnąć swój punkt kulminacyjny
w wieku podeszłym. Dlatego też ten element przyporządkowany
jest wodzie. Wszystko zamyka się w sobie i czeka na pierwsze
wiosenne promienie słońca, aby rozkwitnąć z całą swoją mocą.
Energia życiowa qi
„Człowiek żyje w qi, a qi wypełnia człowieka… Wszystko potrze-
buje qi, aby żyć” – to fragment tekstu z IV wieku naszej ery. Chiń-
ska medycyna opiera się na studium qi. Ta wszechobecna energia
to rodzaj bezkształtnej i niewidzialnej substancji, która jednak
jest intuicyjnie wyczuwalna. Zgodnie z naszym rozumowaniem,
qi najbardziej odpowiada pojęciom siły pierwotnej lub energii
życiowej. Qi płynie przez całe ciało przez tak zwane meridiany,
którym przyjrzymy się bliżej w dalszej części książki. Dopóki
energia ta płynie bez zakłóceń, człowiek jest zdrowy i znajduje się
w stanie fizycznej i duchowej równowagi. Jeśli jednak z jakiegoś
20
powodu przepływ qi zostaje zaburzony lub zablokowany, powsta-
je choroba.
Według myśli chińskiej qi jest człowiekowi niezbędna do ży-
cia. Jeśli nie ma qi, człowiek nie jest zdolny do życia. Jednocześ-
nie w naszym organizmie płyną różne rodzaje qi: „gruboziarnista”
qi z pożywienia czy w naszym systemie meridianów, ale również
bardzo drobna qi, na przykład nasze myśli lub powietrze, którym
oddychamy.
Poniżej wymieniono główne funkcje qi, które odpowiadają za
utrzymanie dobrego stanu zdrowia:
• Qi daje ciału ciepło. Jest ono konieczne do funkcjonowania
naszego trawienia oraz wszystkich procesów zachodzących
w organizmie.
• Qi troszczy się o sprawny przebieg wszystkich procesów
w organizmie; pomaga w przekształcaniu naszego pożywie-
nia w przyswajalne przez organizm składniki i dzięki swojej
dynamice jest niezbędne do transportu i przepływu pożywie-
nia, krwi i płynów w organizmie.
• Wszystkie nasze aktywności, takie jak ruch mięśni i tkanek,
produkcja hormonów czy wydzielanie substancji semioche-
micznych, są związane z obecnością qi.
• Qi chroni ciało. Qi zwalcza zewnętrzne wpływy i powstrzy-
muje je przed wniknięciem do organizmu.
Pojęciem „xue” w TMC opisywana jest krew, która z jednej strony
rozumiana jest jako czerwona ciecz, a z drugiej – jako funkcja ener-
getyczna. Zakłada się, że qi może być w pewnym stopniu przemie-
niane w krew, a krew w pewnym stopniu może być przekształcana
w qi. Krew jest zatem obecna nie tylko w naczyniach krwionośnych,
ale także razem z qi w kanałachakupunkturowych. W medycynie
chińskiej główną funkcją krwi jest odżywienie i nawilżenie tkanek
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
21
i narządów. Oprócz xue w organizmie mamy też limfę, pot, soki
trawienne, ślinę czy płyny nawilżające błony śluzowe.
System meridianów
„Wszystko w człowieku łączy się w całość przez kanały. Decydują
one o życiu i śmierci. Trzymają yin i yang w równowadze” – czy-
tamy w starych źródłach. Tak zwany system meridianów tworzy
całość razem z narządami wewnętrznymi i powierzchnią ciała.
Już tysiące lat temu chińscy lekarze pisali o niewidzialnych ka-
nałach, które oprócz żył, tętnic oraz kanałów limfatycznych i ner-
wowych przechodzą przez nasz organizm. Można sobie wyobrazić
te linie jako niewidzialną, gęstą sieć, która przeszywa cały orga-
nizm i łączy ze sobą wszystkie podstawowe substancje i narządy.
Meridiany poniekąd łączą wnętrze organizmu z jego powierzchnią
i zapewniają prawidłową cyrkulację qi i xue oraz innych substan-
cji w organizmie.
Jeśli przepływ energii w obrębie meridianów zostaje ograniczo-
ny, pojawiają się zaburzenia lub choroba. Przyczynić się do tego
mogą na przykład zranienia czy operacje, ale także obciążenia psy-
chiczne. W przypadku gniewu i strachu człowiek automatycznie się
napina; te skurcze często idą w parze z wewnętrznym napięciem,
a przepływ energii w konkretnym kanale zostaje zablokowany.
Także kanały energetyczne w systemie meridianów są przypo-
rządkowane zasadom yin i yang. Ten układ składa się z dwunastu
głównych kanałów przyporządkowanych pięciu narządom yin,
sześciu narządom yang (patrz: str. 22-23) oraz osierdziu. Trzy na-
rządy yin i trzy narządy yang połączone są z ręką oraz z nogą.
Punkty początkowe i końcowe znajdują się w dłoniach i stopach.
Każdy narząd yin występuje w parze z narządem yang. Dlatego
22
też może się zdarzyć, ze dysharmonia w jednym narządzie „przej-
dzie” do innego narządu za pośrednictwem meridianu. Zator
w przewodzie żołądka może powodować ból górnych zębów, po-
nieważ kanał biegnie przez podniebienie górne.
W dziennym obiegu życiowa energia qi płynie od jednego kana-
łu do drugiego i tym samym zmienia stan yin i yang. Dzięki wielu
połączeniom krzyżowym i głębokości zachodzących procesów
energia życiowa może dotrzeć do każdego miejsca w organizmie.
Poniższa uproszczona prezentacja pokazuje przebieg kana-
łów energetycznych, na których znajdują się punkty regulacji
energetycznej.
Meridiany narządów przyporządkowanych yin
Początek meridianu – dłoń:
• meridian płuc
• meridian krwiobiegu i seksualności
• meridian serca
Początek meridianu – stopa:
• meridian śledziony i trzustki
• meridian wątroby
• meridian nerek
Meridiany narządów przyporządkowanych yang
Początek meridianu – dłoń:
• meridian jelita grubego
• meridian potrójnego ogrzewacza
• meridian jelita cienkiego
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
23
Początek meridianu – stopa:
• meridian żołądka
• meridian woreczka żółciowego
• meridian pęcherza
Na meridiany i leżące na nich punkty akupunkturowe można
wpływać poprzez wywieranie ucisku (akupresura, masaż), aku-
punkturę, ciepło, ćwiczenia gimnastyczne i oddechowe. W roz-
dziale Akupresura (patrz: str. 55) znajdziesz wskazówki dotyczące
akupresury i (auto)masażu; z kolei w rozdziale o tai chi i qigong
(patrz: str. 71) i w programach dziennych (patrz: str. 79) znajdziesz
ćwiczenia.
Czynniki chorobotwórcze w TMC
W zachodniej tradycji medycznej jesteśmy postrzegani jako cho-
rzy dopiero wtedy, gdy nie możemy wykonywać swoich obo-
wiązków z powodu fizycznych lub psychicznych dolegliwości.
Fizyczne ograniczenia i niezadowolenie występują jednak na
długo przed tym.
W TMC przyczyny chorób są dzielone na trzy główne grupy:
zewnętrzne czynniki chorobotwórcze czy czynniki bioklimatycz-
ne, przyczyny wewnętrzne lub emocje oraz inne przyczyny, takie
jak indywidualny styl życia itp.
Najważniejsze zewnętrzne czynniki chorobotwórcze w TMC to
zimno, upał, wiatr, suchość i wilgotność (w medycynie zachod-
niej te zewnętrzne czynniki można porównać z wniknięciem
bakterii i wirusów).
24
Meridian jelita cienkiego
Meridian woreczka żółciowego
Meridian jelita cienkiego
Meridian żołądka
Meridian śledziony i trzustki
Meridian serca
Meridian nerek
Meridian krwiobiegu i seksualności
Meridian wątroby
Meridian płuc
Meridian pęcherza
Meridian potrójnego ogrzewacza
Meridiany yin i yang
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień Podstawy TMC
25
„Zimno” nie jest jednak zależne od zewnętrznych okoliczno-
ści. Oznacza to, że nawet latem możemy się przeziębić, kiedy
nasza odporność jest osłabiona. Osoba dotknięta przeziębieniem
bardzo wyraźnie czuje zimno: marźnie, bolą ją mięśnie i nawet
przy słonecznej pogodzie ma ochotę owinąć się kocem.
Zewnętrzne czynniki chorobotwórcze zawsze wnikają do nasze-
go organizmu z zewnątrz, są więc zbędne i muszą zostać wypro-
wadzone z organizmu.
Poniżej przedstawiono przegląd zewnętrznych czynników
chorobotwórczych i związanych z nimi objawów:
• Zimno: dreszcze, gorączka, zimne dłonie i stopy, niechęć do
zimnych napojów czy posiłków, ból zlokalizowany w konkret-
nym miejscu.
• Upał: uczucie gorąca, pocenie się, pragnienie picia zimnych
napojów, gorączka, zawroty głowy, ból głowy, palący ból.
• Wiatr: ból głowy, czerwone oczy, zawroty głowy, uczucie
odrętwienia, wędrujący ból, który pojawia się w różnych
miejscach.
• Wilgoć: przytłaczające zmęczenie, brak pragnienia, uczucie
oszołomienia, przybieranie na wadze.
Wewnętrzne czynniki chorobotwórcze to nasze emocje, które mają
związek z naszymi narządami. W TMC bowiem narządy wewnętrz-
ne nie odgrywają wyłącznie roli anatomicznej, ale korespondują
też z aspektami psychicznymi. Zaburzenia i choroby powodują nie
tyle uczucia same w sobie, lecz długo utrzymujące się i tłumione
emocje. Emocje są niezbędne jako wyraz zdrowego odczuwania.
Są one postrzegane bez osądzania i nie są ani dobre, ani złe pod
warunkiem, że zostaje zachowana równowaga między nimi.
Jako że te chorobotwórcze emocje prowadzą do zaburzeń prze-
pływu qi, w tym przypadku leczenie nie polega na wyprowadzeniu
26
emocji z organizmu (jak w przypadku czynników zewnętrznych),
ale na zharmonizowaniu ruchu qi.
Poniżej przedstawiono krótki przegląd wewnętrznych czynni-
ków chorobotwórczych i związanych z nimi objawów:
• Gniew: ból głowy, szum w uszach, skurcze, zawroty głowy,
ból żołądka, depresja.
• Radość: zaburzenia snu, nadpobudliwość, stany niepokoju.
• Smutek: zmęczenie, nieśmiałość, duszność, wycofanie spo-
łeczne, nastroje depresyjne.
• Strach: zaburzenia snu, duszność, szybkie bicie serca, nocne
poty, uczucie gorąca w obrębie twarzy i klatki piersiowej.
Do innych czynników należą na przykład nieregularne, nad-
mierne i zbyt szybkie jedzenie, wszelkiego rodzaju ekscesy, roz-
rzutność czy urazy, na przykład złamania kości.
Diagnostyka
Razem z 2500-letnią historią medycyny chińskiej rozwinął się
bardo doskonały system diagnostyki. Cztery metody diagno-
styczne w TMC to:
1. Pytania: anamneza, rozmowa.
2. Dotyk: puls, ściana jamy brzusznej, pojedyncze obszary ciała
i punkty akupunkturowe.
3. Wzrok: język, twarz, skóra.
4. Słuch/węch: na przykład odgłosy oddechu i jelit, głos, zapach
ciała, wydzieliny ciała.
Tradycyjna Medycyna Chińska na co dzień
Pobierz darmowy fragment (pdf)
