Darmowy fragment publikacji:
Psychospołeczne
i środowiskowe konteksty zdrowia
i choroby
NR 3444
Psychospołeczne
i środowiskowe konteksty zdrowia
i choroby
Redakcja naukowa
Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego • Katowice 2016
Redaktor serii: Pedagogika
Ewa Wysocka
Recenzent
Anna Kowalewska
Redakcja: Katarzyna Wyrwas
Projekt okładki i stron działowych: Tomasz Bagiński
Redakcja techniczna: Barbara Arenhövel
Korekta: Lidia Szumigała
Łamanie: Edward Wilk
Copyright © 2016 by
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Wszelkie prawa zastrzeżone
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-8012-826-2
(wersja drukowana)
ISBN 978-83-8012-827-9
(wersja elektroniczna)
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice
www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail: wydawus@us.edu.pl
Wydanie I. Ark. druk. 14,0. Ark. wyd. 18,5.
Papier offset kl. III, 90 g Cena 20 zł (+ VAT)
Druk i oprawa
„TOTEM.COM.PL Sp. z o.o.” Sp.K.
ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław
Spis treści
Wstęp (Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz) . . . . . . . . . . . 7
Konteksty psychospołeczne — indywidualny wymiar zdrowia i choroby
Część 1
Julia Dziukiewicz
Zdrowie psychospołeczne kobiet po mastektomii . . . . . . . . . 15
Milena Morawiec
Ograniczenia w funkcjonowaniu fizycznym, psychicznym i społecznym osób
chorujących na cukrzycę typu 2 . . . . . . . . . . . . . 45
Dorota Lamczyk
Postawy oraz orientacje poznawcze kobiet po otrzymaniu nieprawidłowego wy-
niku przesiewowego badania cytologicznego . . . . . . . . . . 65
Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
Socjokulturowe determinanty wizerunku ciała a gotowość do podejmowania ry-
zykownych zachowań w celu poprawienia wyglądu . . . . . . . . 83
Część 2
Konteksty społeczno-środowiskowe —
kulturowe i strukturalne determinanty zdrowia i choroby
Agnieszka Pasztak-Opiłka
Wybrane aspekty funkcjonowania współczesnego człowieka w odniesieniu do
zdrowia i choroby . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6
Spis treści
Dorota Gawlik
Kultura masowa jako wyznacznik stylu życia i psychospołecznego funkcjonowa-
nia człowieka (konteksty zdrowotne i pedagogiczne) . . . . . . . . 125
Karina Leksy
Świat wirtualny jako przestrzeń życia współczesnego człowieka. Implikacje dla
stanu zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Agnieszka Pasztak-Opiłka
Mama-komputer i tata-telewizor jako potencjalne źródła zaburzeń w funkcjonowa-
niu somatycznym i społecznym dzieci . . . . . . . . . . . . 161
Maciej Łoś
Dolegliwości zdrowotne muzyków zawodowych — świadomość i doświadcze-
nia uczniów szkoły muzycznej. Sprawozdanie z badań . . . . . . . 179
Andrzej Kęsiak
Wspieranie potencjału zdrowotnego osób z upośledzeniem umysłowym w orga-
nizacji Brothers of Charity Services w Wielkiej Brytanii . . . . . . . 193
Katarzyna Kowalczewska-Grabowska
Organizowanie społeczności lokalnej i aktywizacja jej potencjału dla potrzeb pro-
mocji zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Informacje o Autorach . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Wstęp
Przegląd literatury przedmiotu wskazuje, że kwestie dotyczące zdrowia
i choroby dawno już przekroczyły granice medycyny i stały się obiektem ana-
liz pedagogicznych, psychologicznych, socjologicznych czy antropologicznych.
Szczególnie w dobie kultury ponowoczesnej zagadnienia z nimi związane na-
bierają nowego znaczenia, ponieważ na co dzień konfrontujemy się z takimi
zjawiskami, jak syndrom konsumpcyjny, wielość modeli życia czy „roztapianie
się” wzorców i wzajemnych zależności1, a zjawiska te implikują nowe proble-
my odnoszące się także do obszarów związanych ze zdrowiem. Jest to istotne
zwłaszcza w obliczu faktu, że współcześnie zdrowie jest utożsamiane ze zdol-
nością do normalnego funkcjonowania nie tylko w obszarze somatycznym, ale
również psychospołecznym, a zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji
Zdrowia stanowi ono wartość, dzięki której jednostka lub grupa społeczna mogą
realizować swoje aspiracje i aktywnie zmieniać środowisko2.
Aspekty środowiskowe są szczególnie bliskie pedagogice społecznej i pe-
dagogice zdrowia, w których przedmiotem analiz są między innymi społecz-
no-kulturowe uwarunkowania zdrowia i choroby oraz wielosektorowe dzia-
łania instytucjonalne i pozainstytucjonalne na rzecz zdrowia różnych grup
społecznych3. Z tego względu niniejsza praca przyjmuje przede wszystkim
perspektywę pedagogiczną. Niemniej warto podkreślić, że współczesna peda-
gogika jest dyscypliną otwartą, dopuszczającą wielość rozwiązań teoretycznych
i metodologicznych, a w jej ramach chętnie podejmowana jest współpraca
z przedstawicielami innych nauk, co pozwala na zdobywanie nowej wiedzy
i nowych doświadczeń badawczych4. Można zatem przyjąć, że badanie zjawisk
1 Z. Bauman: Płynne życie. Przeł. T. Kunz. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007, s. 131.
2 B. WoynaroWsKa: Edukacja zdrowotna. PWN, Warszawa 2007, s. 40.
3 E. syreK: Zdrowie i wychowanie a jakość życia. Perspektywy i humanistyczne orientacje
poznawcze. Wydawnictwo UŚ, Katowice 2008, s. 21.
metodologii badań w pedagogice. GWP, Gdańsk 2010, s. 338.
4 S. PalKa: Badania z pogranicza pedagogiki i innych nauk. W: S. PalKa, red.: Podstawy
8
Wstęp
społecznych, w tym także zjawisk związanych ze zdrowiem i chorobą, stanowi
komplementarny udział wielu nauk, a granice penetracji badawczej i postępo-
wania metodologicznego są w pewnym sensie umowne5.
Przy przygotowywaniu niniejszej publikacji szczególnie istotna była dla
mnie koncentracja na dwóch kwestiach powiązanych z szeroko pojmowaną
problematyką dotyczącą zdrowia i choroby.
Po pierwsze — wbrew czynionym publicznie deklaracjom — zdrowie
jest ciągle jeszcze powszechnie postrzegane w kategoriach biomedycznych.
Nawet w tworzonych na różnych szczeblach organizacji społecznej (krajowym,
samorządowych) programach promocji zdrowia najczęściej jest mowa o cho-
robach i ich profilaktyce, rozumianej zresztą zazwyczaj także w kategoriach
czysto somatycznych i/lub fizykalnych (dieta, ograniczenie wybranych zacho-
wań ryzykownych czy eliminacja patogennych czynników środowiskowych).
Psychospołeczne aspekty zdrowia są zwykle marginalizowane czy wręcz igno-
rowane lub niedostrzegane. Nie chodzi tu tylko o kwestie wzajemnego wpływu
na siebie psychiki i ciała, ale także o problem znaczenia choroby bądź posia-
danej dysfunkcji dla samopoczucia i funkcjonowania jednostki. Z tego względu
celem niniejszego opracowania było uwypuklenie przede wszystkim zagadnień
odnoszących się do psychospołecznych oraz kulturowych kontekstów zdrowia
i choroby.
Drugą, równie istotną kwestią stało się zwrócenie uwagi na przenikanie się
perspektyw subiektywnego i obiektywnego rozumienia zdrowia (o ile w ogó-
le można mówić o perspektywie obiektywnej). Bezsprzecznie oddziaływanie
jednostka — środowisko jest dwutorowe: z jednej strony przekazy społeczno-
-kulturowe kształtują jednostkę, a ta musi funkcjonować w określonych ramach
środowiskowych i systemowych, z drugiej — jednostka (pełniąc różne role,
a czasem przezwyciężając rozmaite ograniczenia wynikające np. z choroby)
stara się do swojego środowiska społeczno-kulturowego przystosować, czasem
w sposób patologiczny czy wręcz autodestrukcyjny, a stopień tego przystoso-
wania wyznacza jej subiektywną jakość życia.
Niniejsza publikacja zawiera interdyscyplinarne teksty odnoszące się w re-
fleksyjny sposób do obu opisanych wyżej kwestii, podzielone na dwie zasadni-
cze części. Część pierwsza nawiązuje do psychospołecznych kontekstów zdro-
wia i choroby, ukazując je z subiektywnej perspektywy i koncentrując się na ich
indywidualnym/jednostkowym wymiarze. Część druga zawiera odniesienia do
nieco bardziej zobiektywizowanych aspektów zdrowia i choroby, przedstawiając
ich kontekst kulturowy i strukturalny.
Pierwsza część publikacji zawiera 4 opracowania. Otwiera ją artykuł Julii
Dziukiewicz pt. Zdrowie psychospołeczne kobiet po mastektomii, w którym
5 A. radzieWicz-WinnicKi: Społeczeństwo w trakcie zmiany. Rozważania z zakresu peda-
gogiki społecznej i socjologii transformacji. GWP, Gdańsk 2004, s. 141.
Wstęp
9
autorka podejmuje tematykę związaną z rakiem piersi, będącym najczęściej
diagnozowanym nowotworem złośliwym wśród kobiet. Choroba, a wraz z nią
zabieg mastektomii, niosą ze sobą poważne konsekwencje nie tylko w sferze
fizycznej, ale także psychicznej i społecznej. Celem prezentowanych w artyku-
le badań było ustalenie, jak kształtuje się zdrowie psychospołeczne kobiet po
mastektomii i równocześnie (dzięki realizacji celu poznawczego) dostarczenie
argumentów do społecznego dyskursu dotyczącego znaczenia edukacji zdro-
wotnej i szeroko pojętej promocji zdrowia. Grupę badaną stanowiło 86 kobiet
po radykalnym leczeniu chirurgicznym raka piersi — mastektomii, a badanie
przeprowadzono w oparciu o autorski kwestionariusz ankiety.
Kwestie związane z zachorowaniem na cukrzycę analizuje Milena Morawiec
w tekście pt. Ograniczenia w funkcjonowaniu fizycznym, psychicznym i społecz-
nym osób chorujących na cukrzycę typu 2. W artykule została opisana etiolo-
gia i patofizjologia cukrzycy typu 2 w świetle literatury przedmiotu, a także
funkcjonowanie fizyczne, psychiczne i społeczne cukrzyków. Badania własne
ukazują problematykę ograniczeń zdrowotnych ludzi chorych. Przedstawione
wyniki dowodzą, że cukrzyca typu 2 jest najczęściej diagnozowana przypadko-
wo i wykrywana zbyt późno, a konsekwencją tego są powikłania utrudniające
dobrą jakość życia pacjenta. Zderzenie się z nową rzeczywistością może być
dla diabetyka trudne do zaakceptowania i może zakłócać podporządkowanie się
regułom leczenia i kontrolę własnego zdrowia, dlatego ważna jest odpowiednia
profilaktyka i kształtowanie u pacjenta prozdrowotnej postawy wobec choroby
oraz budowanie ogólnej świadomości społecznej na temat tego schorzenia.
W kolejnym artykule pt. Postawy oraz orientacje poznawcze kobiet po
otrzymaniu nieprawidłowego wyniku przesiewowego badania cytologicznego
autorka Dorota Lamczyk przedstawia zagadnienia związane z profilaktyką raka
szyjki macicy, a także wyniki badań własnych, których celem było dokonanie
oceny postaw związanych ze zdrowiem kobiet po otrzymaniu nieprawidłowego
skryningu cytologicznego, z uwzględnieniem trzech komponentów: poznaw-
czego, emocjonalnego i behawioralnego. Problem ten jest istotny z uwagi na
fakt, że świadome przystąpienie kobiet, które otrzymały nieprawidłowy wynik
przesiewowego badania cytologicznego, do etapu diagnostyki pogłębionej daje
możliwość wczesnego rozpoznania zmian szyjki macicy. Skojarzone badanie
cytologiczno-kolposkopowe uzupełnione badaniem wirusologicznym wydaje się
najwłaściwszą drogą, która zmierza do wytyczonego celu diagnostycznego.
W artykule zamykającym pierwszą część opracowania pt. Socjokulturowe
determinanty wizerunku ciała a gotowość do podejmowania ryzykownych zacho-
wań w celu poprawienia wyglądu autorstwa Katarzyny Borzuckiej-Sitkiewicz
została zaprezentowana analiza treści forów internetowych zawierających dekla-
racje i opinie internautów dotyczące gotowości do podejmowania ryzykownych
zachowań zmierzających do zmiany wyglądu. W dokonanych analizach badaw-
czych brane były pod uwagę jedynie te zachowania, które miały na celu redukcję
10
Wstęp
masy ciała, ponieważ zostały one uznane za nadrzędną egzemplifikację nakazów
współczesnego dyskursu piękna. Przyjęta typologia zachowań ryzykownych
uwzględniała zachowania restrykcyjne, suplementację diety prowadzoną bez
kontroli medycznej oraz ingerencje chirurgiczne.
Drugą część opracowania złożoną z 7 tekstów otwiera artykuł Agnieszki
Pasztak-Opiłki pt. Wybrane aspekty funkcjonowania współczesnego człowieka
w odniesieniu do zdrowia i choroby. Autorka omawia w nim przemiany współ-
czesnego świata, które pociągnęły za sobą zmiany nie tylko w charakterze
chorób, na jakie zapadamy, czy w metodach ich leczenia, ale również w po-
dejściu do własnych objawów. Przy szybkim rozwoju medycyny nadal wiele
objawów nie jest rozpoznawanych i właściwie leczonych, pojawiają się też
nowe, związane w bardziej bezpośredni czy pośredni sposób z coraz szybszym
tempem naszego życia i stosunkowo niskim poziomem zachowań prozdrowot-
nych. Leczenie przestało być wyłącznie domeną lekarza, zaś zdrowie i choroba
w ujęciu konsumenckim stały się towarem podlegającym regułom handlowym.
Chory z roli biernego pacjenta przeszedł do roli konsumenta, od którego oczeku-
je się podejmowania samodzielnych decyzji, jednakże świat informacji, z jakich
w tym procesie korzysta, to świat chaosu, w którym nietrudno się zagubić,
zaś konieczność funkcjonowania w realiach służby zdrowia zamiast satysfakcji
konsumenckiej rodzi niejednokrotnie złość i frustrację.
Kwestie odnoszące się do wpływów społeczno-kulturowych omawiane są
też w tekście Doroty Gawlik pt. Kultura masowa jako wyznacznik stylu życia
i psychospołecznego funkcjonowania człowieka (konteksty zdrowotne i pedago-
giczne). Artykuł ten stanowi próbę zasygnalizowania pewnych współczesnych
trendów obecnych w kulturze masowej i ich konsekwencji zdrowotnych. Trendy
te stanowią swoiste paradoksy współczesnej kultury, zatem konieczna w tym za-
kresie wydaje się również refleksja pedagogiczna odnosząca się do możliwości
przeciwdziałania im poprzez strategie z zakresu edukacji zdrowotnej. Edukacja
zdrowotna i promocja zdrowia jako dziedziny praktyczne wymagają bowiem
ciągłego poszerzania ich pola eksploracji, by wykazywać się jak największą
adekwatnością teorii, metod oraz działań.
Artykuł Kariny Leksy pt. Świat wirtualny jako przestrzeń życia współcze-
snego człowieka. Implikacje dla stanu zdrowia stanowi kontynuację omawia-
nych wcześniej zagadnień, zwracając uwagę na fakt, że obecność człowieka
w wirtualnym świecie stanowi nieodłączny element jego codzienności. Co
więcej, w wymiarze społecznym Internet stał się niezwykle ważnym środo-
wiskiem międzyludzkich interakcji, a wirtualna rzeczywistość równorzędną
(a czasem wręcz nadrzędną) przestrzenią życia jednostki. Jednocześnie nad-
mierne zaangażowanie w cyberprzestrzeń może wiązać się z różnorodnymi
zagrożeniami i determinować zdrowotne oraz psychospołeczne funkcjonowa-
nie użytkowników Sieci. Konieczna jest zatem refleksja nad możliwościami
i potencjalnymi zagrożeniami związanymi z Internetem, aby w sposób świa-
Wstęp
11
domy i bezpieczny korzystać z dobrodziejstw, jakie oferuje dziś technologia
informatyczna.
W kolejnym tekście pt. Mama-komputer i tata-telewizor jako potencjalne
źródła zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym i społecznym dzieci jego au-
torka Agnieszka Pasztak-Opiłka również odnosi się do sposobu użytkowania
mediów elektronicznych, wskazując, że przemiany w życiu społecznym i go-
spodarczym odbiły się echem na funkcjonowaniu polskich rodzin. Powszechne
trudności w pogodzeniu ról zawodowych i rodzinnych powodują, iż rodzice
coraz mniej czasu poświęcają swoim dzieciom. Te z kolei, choć często mają
zaspokojone potrzeby materialne, czują się samotne i aby wypełnić panującą
w domu pustkę, włączają telewizor i komputer. W grupie 320 dzieci, jakie
trafiły na konsultacje psychologiczne po wcześniejszej diagnostyce medycznej,
zaobserwowano liczne zaburzenia funkcjonowania w sferze somatycznej i psy-
chologicznej, które w opinii lekarzy nie miały przyczyn chorobowych, a które
ustąpiły lub znacznie zmniejszyły się po radykalnym ograniczeniu ekspozycji
monitorów. Okazuje się, że telewizor i komputer często zastępują rodziców,
wpływając negatywnie na stan zdrowia dzieci.
Nieco odmienną tematykę, choć także odnoszącą się do kwestii kulturowo-
-środowiskowych, podejmuje Maciej Łoś w artykule pt. Dolegliwości zdrowotne
muzyków zawodowych — świadomość i doświadczenia uczniów szkoły muzycz-
nej. Sprawozdanie z badań. Autor zwraca uwagę na fakt, że praca w zawodzie
muzyka wiąże się z koniecznością poświęcania dużej ilości czasu na ćwiczenie
już od najmłodszych lat życia. Uczniowie spędzają w szkole o wiele więcej
godzin niż rówieśnicy, a tym samym w mniejszym stopniu oddają się rozryw-
ce, przede wszystkim zaś aktywności sportowej i prozdrowotnej. Jest to jedna
z przyczyn, dla których instrumentaliści i wokaliści narażeni są na szereg
dolegliwości zawodowych, o czym mówi się i myśli niezwykle rzadko. Tekst
omawia najważniejsze wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów szkoły
muzycznej. Postawiono im pytania o codzienność ich muzycznej praktyki oraz
o dolegliwości, z którymi spotykają się już na etapie nauki, i sposoby przeciw-
działania im. Próbowano ponadto określić poziom ich świadomości na temat
zagrożeń, jakie niesie wybrana przez nich aktywność.
Kolejny artykuł autorstwa Andrzeja Kęsiaka pt. Wspieranie potencjału
zdrowotnego osób z upośledzeniem umysłowym w organizacji Brothers of
Charity Services w Wielkiej Brytanii przedstawia formy wspierania potencjału
zdrowotnego osób niepełnosprawnych intelektualnie w warunkach brytyjskich.
W pierwszej części tekstu wskazano na konieczność dostosowania opieki
zdrowotnej do potrzeb osób z upośledzeniem umysłowym, w części drugiej
dokonano przeglądu form zorganizowanej aktywności fizycznej, a następnie
zaprezentowano różne formy wspierania zdrowia psychicznego i społecznego,
a także omówiono tematykę promocji zdrowia oraz zdrowego żywienia pod-
opiecznych organizacji.
12
Wstęp
Artykułem zamykającym całość opracowania jest tekst Katarzyny Kowal-
czewskiej-Grabowskiej pt. Organizowanie społeczności lokalnej i aktywizacja
jej potencjału dla potrzeb promocji zdrowia, który podejmuje tematykę promocji
zdrowia w środowisku lokalnym. Autorka omawia takie pojęcia, jak rozwój
społeczny (community development), budowanie potencjału społeczności (com-
munity capacity building), partycypacja społeczna (community participation),
społeczne zaangażowanie (community engagement) czy wzmacnianie (empower-
ment), jednocześnie odnosząc je do zagadnień związanych z promocją zdrowia.
Prowadzone przez Autorkę rozważania mają na celu ukazanie znaczenia pracy
pedagoga społecznego w tworzeniu koalicji w środowisku lokalnym dla inicja-
tyw z zakresu promocji zdrowia.
Omówione we wszystkich artykułach treści są wobec siebie komplementar-
ne i ukazują skomplikowaną mozaikę zagadnień odnoszących się do problema-
tyki zdrowia i choroby z wielu różnych, często interdyscyplinarnych, punktów
widzenia. Z tego względu niniejsza publikacja adresowana jest do szerokiego
grona odbiorców: pedagogów, psychologów, socjologów, lekarzy oraz studen-
tów wymienionych dyscyplin. Mam nadzieję, że stanie się ona inspiracją do
szerszego spojrzenia na kwestie zdrowia i choroby, a także do częstszego ich
analizowania z perspektywy psychospołecznej i środowiskowo-kulturowej.
Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
Academic editing: Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
and environmental contexts of health and disease
Psycho-social
S u m m a r y
Issues of health and disease have long ago crossed the boundaries of medicine and be-
come the object of pedagogical, psychological, sociological and anthropological analyses. The
following monograph, a multi-authored work with interdisciplinary implications, adopts prima-
rily a pedagogical perspective and is divided into two essential parts. Part one relates to the
psycho-social contexts of health and disease, presenting them from a subjective perspective and
focusing on the individual. Part two contains references to a slightly more objectified aspect
of health and disease and their cultural and structural contexts. The matters discussed in all of
the articles are mutually complementary and show a complicated mosaic of issues concerning
health and disease from many different, often multi-aspectual, points of view. Therefore, this
publication is aimed at a wide audience of educationalists, teachers, sociologists, doctors and
students of these disciplines.
Bearbeitet von Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz
und Umweltkontexte von Gesundheit und Krankheit
Psychosoziale Kontexte
Z u s a m m e n f a s s u n g
Die mit Gesundheit und Krankheit verbundenen Fragen haben schon längst die Grenzen
der Medizin überschritten und sind zum Gegenstand von pädagogischen, psychologischen, so-
ziologischen oder anthropologischen Analysen geworden. Die vorliegende in zwei Hauptteile
eingeteilte Monografie ist ein interdisziplinär orientierter Sammelband, der eine pädagogische
Perspektive darstellt. Der erste Teil bezieht sich auf psychosoziale Kontexte der Gesundheit und
der Krankheit, die hier subjektiv und einzeln behandelt werden. Der zweite Teil handelt von
objektiv formulierten Aspekten der Gesundheit und der Krankheit, die hier im kulturellen und
strukturellen Kontext geschildert werden. Die in allen Beiträgen behandelten Themen sind zuei-
nander komplementär und lassen eine komplizierte Mosaik von den Gesundheit und Krankheit
betreffenden Fragen aus vielseitigen Standpunkten erscheinen. Die Monografie ist daher an
weite Leserkreise — Pädagogen, Psychologen, Soziologen, Ärzte und Studenten gerichtet.
Informacje o Autorach
Dr hab. Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz — pedagog i psycholog kliniczny,
adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego.
Lic. Julia Dziukiewicz — absolwentka studiów licencjackich o specjalności
pedagogika zdrowia w Uniwersytecie Śląskim.
Mgr Dorota Gawlik — absolwentka pedagogiki zdrowia w Uniwersytecie
Śląskim w Katowicach. Obecnie doktorantka na Wydziale Pedagogiki
i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego.
Mgr Andrzej Kęsiak — absolwent Uniwersytetu Kardynała Stefana Wy-
szyńskiego, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Università Pontificia
Salesiana di Roma. Pracownik organizacji Brothers of Charity Services
w Chorley (Wielka Brytania).
Dr Katarzyna Kowalczewska-Grabowska — pedagog resocjalizacyjny,
adiunkt w Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego.
Mgr Dorota Lamczyk — absolwentka Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej
w Łodzi na kierunku pedagogika i promocja zdrowia oraz Górnośląskiej
Szkoły Handlowej w Katowicach na kierunku turystyka i promocja zdrowia.
Doktorantka na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach.
Dr Karina Leksy — pedagog zdrowia, adiunkt w Katedrze Pedagogiki
Społecznej Uniwersytetu Śląskiego.
Mgr Maciej Łoś — absolwent studiów magisterskich w zakresie teorii mu-
zyki w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz
224
Informacje o Autorach
w zakresie pedagogiki w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, gdzie aktualnie
kontynuuje naukę na studiach doktoranckich. Pracuje jako nauczyciel przedmio-
tów ogólnomuzycznych w Państwowej Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej
II stopnia im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz w Diecezjalnej
Szkole Organistowskiej II stopnia w Gliwicach, a w wolnych chwilach jest
praktykującym organistą kościelnym.
Mgr Milena Morawiec — ukończyła studia magisterskie w Uniwersytecie
Śląskim, na Wydziale Pedagogiki i Psychologii o specjalności pedagogika
zdrowia.
Dr Agnieszka Pasztak-Opiłka — psycholog kliniczny, adiunkt w Zakładzie
Psychologii Zdrowia i Jakości Życia Instytutu Psychologii Uniwersytetu
Śląskiego w Katowicach. Od 17 lat pracuje w obszarze służby zdrowia, pro-
wadzi też własną praktykę psychologiczną. Na co dzień zajmuje się osobami
chorymi i ich rodzinami, specjalizując się w diagnozie psychologicznej dzieci
już od 3 miesiąca życia oraz dzieci z zaburzeniami o charakterze psychosoma-
tycznym.
Pobierz darmowy fragment (pdf)